Koronabirusa
Koronabirusak animalietan zein gizakietan aurkitzen diren birus familia zabal bat dira. Batzuek gizakia infektatu egiten dute, eta hainbat gaixotasun eragin ditzakete, hala nola, hotzeria arrunta; gaixotasun larriagoak ere badaude, hala nola, Ekialde Hurbileko arnas sindromea (MERS) eta arnas sindrome akutu larria (SRAS).
Nahiz eta ez den zehazki ezagutzen, antzeko birusek eragindako beste infekzio batzuekiko analogiagatik, badirudi kutsatutako animaliekiko kontaktuaren bidez edo gaixoaren eztularekin eta doministikuarekin sortzen diren arnas jariakinekiko kontaktu estuaren bidez transmitituko litzatekeela. Sekrezio horiek beste pertsona bat kutsatuko lukete haren sudurra, begiak edo ahoa ukituz gero.
-
Garbitu eskuak sarritan.
-
Eztul edo doministiku egitean, estali ahoa eta sudurra ukondoarekin edo zapi batekin. Bota zapia berehala eta garbitu eskuak alkoholez egindako eskuetako desinfektatzaile batekin edo ur eta xaboiarekin.
-
Eztula edo doministiku egin eta sukarra duten pertsonetatik metro batera egon gutxienez.
-
Ez ukitu begiak, sudurra eta ahoa.
-
Eskuen ukitze-eremuetan garbitasuna areagotu, etxean zein leku publikoetan.
Sintoma ohikoenak eztula, eztarriko mina, sukarra eta aire faltaren sentsazioa dira. Kasu gehienak sukarra duen arnas infekzio bati dagozkio. Larritasun handiagoko kasu batzuk egon daitezke, oso gutxitan infekzioak pneumonia eragin dezake; kasu horietan, pazienteak arnasa hartzeko zailtasun handia du eta aire-faltaren sentsazioa, sukar altuarekin. Tratamenduari erantzuten ez dioten paziente larrietan, eta, bereziki, aurretik gaixotasunen bat badute, konplikazio larriagoak izan ditzakete, eta hil ere egin daitezke. Kasurik larrienak, normalean, adinekoetan ematen dira, edo beste gaixotasunen bat dutenen artean, hala nola bihotzekoak, birikak edo immunitate-arazoak.
- Arrisku eremu batera bidaiatu badut, ez joan osasun-zentrora, etxean geratu, 900 20 30 50 telefonora deitu, eta beste pertsonengandik 2 metroko distantzia mantendu.
- Arrisku-eremu batera bidaiatu ez badut, saihestu esparru itxietako ekitaldi kolektiboetara joatea edo zentro soziosanitarioak bezalako erakundeak bisitatzea.
OMEk zabaldutako datuak direla eta, tamaina ertaineko tanten bidez transmititzen den gaixotasuna da. Horrek esan nahi du kutsatzea ukitu edo doministiku egiten duen pertsonarengandik metro edo metro eta erdira irits daitekeela.
Behin pertsona bat koronabirusak kutsatzen duenean, sintomak gripearen oso antzekoak izan ohi dira, hau da, eztula, eztarriko mina, arnasa hartzeko zailtasuna edo artikulazioetako mina. Kutsatutako pertsonen heriotza-tasa % 2 da. Horrek esan nahi du birusa hartzen duten pertsona gehienak sendatu egiten direla.
Gaur-gaurkoz, hauxe da gomendioa: gaixotasuna transmititzeko gune batera joan bazara eta arnas sintomak badituzu, hala nola eztula, sukarra, eztarriko mina edo arnasa hartzeko zailtasuna, etxean geratu behar duzu eta Osasun Kontseilura deitu (900 20 30 50).
OMEren arabera, 2019-nCoV birusak pertsonei eragiten dien moduari buruzko xehetasun gehiago jakin behar ditugu oraindik ere; oraingoz, adinekoek eta aurretik gaixo daudenek (diabetesa eta kardiopatiak dituztenak, esaterako)arrisku handiagoa dute gaixotasunaren forma larria izateko.
Inkubazio-aldia da infekzioaren eta gaixotasunaren sintoma klinikoen agerpenaren arteko denbora-tartea. Gaur egungo kalkuluen arabera, inkubazio-aldia 1 eta 14 egun bitartekoa da; batez beste, 5-6 egun. Estimazio horiek eguneratzen joango dira, datu gehiago eskuratu ahala. Koronabirusak eragindako beste gaixotasun batzuei buruz eskura dagoen informazioan oinarrituta (MERS eta SARS, besteak beste), 2019-nCoV aldiko inkubazio-aldia 14 egunekoa izan daitekeela kalkulatzen da. OMEk gomendatzen du baieztatutako kasuen kontaktuen jarraipena 14 egunekoa izatea.
Maskarek funtzio bat betetzen dute: birusaren hedapena saihestea. Horregatik, maskara jarri behar duena arnas infekzioaren sintomak dituena da. Hala, pertsona bat sintoma horiekin osasun zentroren batera joaten denean maskara jarri behar du, inguruan dauden gainerako pertsonak ez kutsatzeko. Adinekoekin edo immunodeprimituekin kontaktua duten pertsonei maskarak jartzea ere gomendagarria da.
Edonola ere, arnas gaixotasunen bat (koronabirusa ere bai) ez zabaltzeko neurririk eraginkorrena eskuak garbitzea da.
- Txina (probintzia guztiak, Hong Kong eta Macao barne); arriskua handiagoa da Hubei probintzian, non intentsitate handiagoko transmisio komunitario jarraitua egon den.
- Hego Korea
- Japonia
- Singapur
- Iran
- Italia (Lonbardia, Veneto, Emilia-Romaña, Piamonte eskualdeak).
Ez zaie jarri inolako murrizketarik bidaiei, baina birusak eragindako lurraldeetara ez bidaiatzea gomendatzen da, ezinbestekoa ez bada. Horrez gainera, komeni da aurretik jakitea destinoko lekuan nolabaiteko murrizketarik ezarri duten agintariek.
Aholkatzen da, orokorrean eta, bereziki, Hubeiko probintzian, gutxi egindako haragirik ez jatea eta bizirik edo hilda dauden animalia basatiekin edo etxe-animaliekin hurbileko kontakturik ez izatea. Horrez gainera, higiene-neurriak areagotu behar dira arnas-infekzioak dituzten eta birusak eragindako eremuan berriki egon diren pertsonekin kontaktua izanez gero.
Osasun Ministerioak honako web-orrian eguneratzen ditu bidaiarientzako gomendioak.
Leku hauetatik itzultzen diren eta osasun-arazorik ez duten pertsonek bizimodu normala egin dezakete familiarekin eta lagunekin, eta, orokorrean, baita eskola eta lan eremuan ere.
Bidaiatik itzuli ondorengo bi asteetan arnas-infekzio akutu batenak izan daitezkeen sintomak izanez gero, hala nola, sukarra, eztula edo aire-faltaren sentsazioa, etxean edo ostatuan geratu behar duzu eta berehala jarri behar duzu Osasun Aholkuarekin (900 20 30 50) harremanetan. Osasun-zerbitzuek ebaluatuko dute zure osasun-egoera, bidaiaren aurrekaria eta koronabirus-kasuekin kontakturik izan duzun.
Europako Batzordeak ez du aparteko neurririk hartu giza kontsumorako edo erabilerarako transmizio-eremuetatik datozen salgaiei egiten zaizkien kontrol ofizialei dagokienez. Oraingoz, beraz, orain arteko gomendio berberak aplikatuko dira, eta ez dago salgaiei buruzko inolako murrizketarik ez gomendio berezirik.
Ez dakigu ziur zenbat denbora irauten duen COVID-19 birusak gainazal batean, baina badirudi beste koronabirus batzuek bezala jokatzen duela. Egindako azterketek (COVID-19 birusari buruz eskuragarri dagoen aurretiazko informazioa barne) koronabirusak azalera batean ordu gutxi batzuetatik egun batzuetara arte iraun dezaketela adierazten dute. Eguraldia baldintzen arabera alda daiteke (adibidez, gainazal mota, tenperatura edo ingurunearen hezetasuna).
Gainazal bat kutsatuta egon daitekeela uste baduzu, garbitu desinfektatzaile komun batekin, birusa hiltzeko eta zeure burua eta besteak babesteko. Garbitu eskuak alkoholdun desinfektatzaile batekin edo ur eta xaboiarekin. Ez ukitu begiak, ahoa edo sudurra.