Legaireko Parke Megalitikoa

 

Legairen Historiaurreko egitura ugariren kontzentrazioa dago, eta horietatik asko mendiko artzaintzarekin daude harremanetan.

Proiektu honen helburua elementu horiek balorean jartzea da.

Artzaintza gure inguruan duela 7.000 eta 5.000 urte arteko garai batean hasi zen. Ordutik gaur arte, urtero igo eta jaitsi dira ganaduak. Artzain jarduera berrienen ondorioz, txabola asko daude eta Historiaurretik harri handiz egindako megalitoak (hori esan nahi du mega-litos hitzak eta).

Legairen eraikuntza megalitiko ugari katalogatu dira: 14 zutarri edo menhir, 70 tumulu, 3 trikuharri eta 1 harrespila:

Menhirra: bertikalean jarritako monolitoa, ez dakigu zer eginkizun zuen.

Tumulua: harrien pilaketa, kono itxurakoa, ez duena 5 m baino gehiagoko diametroa eta ½ metroko altuera izaten; barruan gorpuren bat edo haren errautsak estaltzeko erabiliko zituzten.

Trikuharria: hilobi kolektiboak ziren hainbat hildakorentzat: tumulu batez osatua, zeinak azpian ganbera bat izaten duen harlauzaz mugatua.

Harrespiletan harriak zirkuluan jarri ohi ziren.

Akartekoa izan zen aurkitutako lehen menhirra Araban.T. Aranzadi, J. M. Barandiaran eta E. Egurenek topatu zuten 1919an.

Urte batzuk geroago, 1925ean, E. Egurenek Legaire Iparra eta Hegoa indusi zituen eta 1985ean, J. I. Vegas-ek Mendiluzeko harrespila indusi, zaharberritu eta berjarri zuen eta izen bereko menhirra ere indusi zuen.

 

Egitura geologikoa eta beste baldintza litologiko batzuk direla eta, Entziako mendilerroan oso leku gutxitan bil daitezke kareharrizko blokeak gainazalean. Hori kontuan hartuta, litekeena da Legaireko trikuharri eta menhirrik gehienak toki horretatik zetozen harriekin eraikitzea, baita Soginetxe (6 km-ra) eta Aizkomendiko (3,5 km-ra) trikuharrietako harlauza batzuk hor lortuak izatea ere.

Guztiak Paleozenoko dolomitizatutako kareharriak dira, duela 60 milioi urte sortuak, ipar-iberiar itsas plataforman.

Harlauza hauek harrizko mazoekin atera eta landuak izan ziren, Neolitoan ez baitzegoen metalezko tresnarik, eta besteak beste zaldiak eta idiak erabiliz garraiatu ziren, lehorrean herrestan eramanez, edo narren laguntzarekin.

Mende batzuk geroago, kareharri berberak Zezamako lautadako harrobietan induskatu ziren, 3 kilometrora, Opakuako mendaterantz, erromatar eta Erdi Aroko garaietan.